چرا مذهب شیعه را "جعفری" می‌نامند؟

مذهب جعفری نه‌فقط یک نظام فقهی، بلکه رویکردی عقل‌گرا، انسان‌محور و مبتنی بر اجتهاد در چارچوب وحی است.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «افق سرعین»، یکی از پرسش‌های مهم در مطالعات مذهبی این است که چرا فقه شیعه با عنوان «مذهب جعفری» شناخته می‌شود؟ پاسخ به این سؤال، نیازمند بررسی نقش محوری امام جعفر صادق (ع) در تثبیت و توسعه فقه شیعی است؛ نقشی که آن‌چنان پررنگ و گسترده بود که نام امام، با هویت فقهی مذهب پیوندی عمیق یافت.

امام صادق (ع) در زمانی زندگی می‌کرد که خلافت اموی در حال افول بود و خلافت عباسی تازه در حال شکل‌گیری بود. این دوره به دلیل درگیری‌های سیاسی و ضعف نسبی حکومت‌ها، فضای بازتری برای فعالیت‌های علمی و فرهنگی ایجاد کرده بود. امام صادق (ع) با بهره‌گیری از این فرصت تاریخی، نهضتی علمی و فقهی به راه انداخت که سنگ‌بنای فقه شیعه به‌شکل امروزی را بنا نهاد.

امام در مدینه حوزه‌ای علمی تأسیس کرد و هزاران نفر را در علوم مختلف از جمله فقه، کلام، تفسیر، و حدیث تعلیم داد. از این حوزه، شاگردان برجسته‌ای چون زراره بن اعین، هشام بن حکم، محمد بن مسلم، مؤمن طاق و بسیاری دیگر برخاستند که هر یک نقش مهمی در تدوین و نشر فقه شیعه داشتند.

ویژگی بارز فقه امام صادق (ع)، تلفیق عقل و نقل بود. امام با تأکید بر تفکر، اجتهاد و استدلال عقلی، مبانی فقهی شیعه را بر پایه تعقل، استنباط و تفسیر صحیح قرآن و سنت بنا نهاد. این روش باعث شد که فقه شیعه، نه‌تنها مجموعه‌ای از احکام نقلی، بلکه دستگاهی عقلانی و پویا باشد که در مواجهه با مسائل جدید، توان پاسخ‌گویی داشته باشد.

یکی دیگر از علل انتساب مذهب به امام صادق (ع)، حجم بالای احادیث فقهی منقول از ایشان است. به‌طوری که در منابع حدیثی شیعه، بیش از ۳۰ درصد روایات فقهی از امام صادق (ع) نقل شده‌اند. این حجم گسترده از احادیث، نشان از نقش محوری ایشان در تثبیت و گسترش فقه شیعه دارد.

در سوی دیگر، ائمه اهل سنت در این دوران فقه خود را بر پایه آراء فقهای چهارگانه (ابوحنیفه، شافعی، مالک و احمد بن حنبل) بنا نهادند. در مقابل، فقه شیعه که ریشه در سنت اهل بیت (ع) دارد، با محوریت تعالیم امام صادق (ع) ساختاری منسجم یافت. به همین دلیل، برای تمایز آن با سایر مذاهب فقهی و نیز به احترام جایگاه علمی امام، فقه شیعه با عنوان «مذهب جعفری» شناخته شد.

در نهایت، مذهب جعفری نه‌فقط یک نظام فقهی، بلکه رویکردی عقل‌گرا، انسان‌محور و مبتنی بر اجتهاد در چارچوب وحی است. این مکتب، که بر اساس تعالیم امام صادق (ع) شکل گرفته، امروز نیز الهام‌بخش بسیاری از فقیهان، اندیشمندان و متفکران در جهان اسلام است و به‌درستی به نام بزرگ‌ترین مؤسس آن، «جعفری» خوانده می‌شود.

انتهای خبر/ ح